Open Oproep 'A home away from home'
- By Alexander Tepper
- •
- 01 Jul, 2016
'Het Smalle Huis'
De instroom van asielzoekers in Nederland was nog nooit zo hoog als in 2015. Dat stelde het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) voor een enorme opgave. Asielzoekerscentra (AZC) raakten overvol, waardoor het COA genoodzaakt was om asielzoekers op te vangen in noodopvang en crisisnoodopvang. Ook stagneerde de doorstroming van asielzoekers naar een eigen woning binnen een gemeente, omdat die onvoldoende huisvesting beschikbaar hebben. Veel asielzoekers die een (tijdelijke) verblijfsvergunning kregen, moesten wachten in een opvangcentrum, totdat hun een woning werd toegewezen. Het vraagstuk van de huisvesting van statushouders binnen de 393 Nederlandse gemeenten was weliswaar niet de kern van deze ontwerpprijsvraag, maar vormde wel de context waartoe ze zich moest verhouden.
De kern van de prijsvraag was het ontwikkelen van huisvestingsoplossingen waarmee COA beter kan inspelen op de onvoorspelbare instroom en die tegelijkertijd een tijdelijk, veilig, sober, sociaal en goed passend thuis kan bieden aan asielzoekers: A Home away from Home. Daarnaast wilden de uitschrijvers met de prijsvraag een impuls geven aan de vernieuwing van de markt van flexibele huisvesting. In eerste instantie moesten de inzendingen gericht zijn op de huisvesting van asielzoekers, maar in het verlengde daarvan mogelijk ook voor andere doelgroepen.
Verrassend genoeg zijn er veel Nederlandse doelgroepen aan te wijzen die een nieuw bestaan moeten of willen opbouwen. Het betreft hier starters, studenten, jonge gezinnen, gescheiden personen met kinderen, (jonge) ondernemers. Het leven maakt dus geen onderscheid als het hierom gaat. Deze doelgroepen zijn, ongeacht ras, geslacht, cultuur en religie, allemaal toe aan een nieuwe start. 'Het Smalle Huis' biedt ze deze kans!
'Het Smalle Huis' volgt de filosofie van de LEGOlisering van de bouw van Hennes de Ridder. Wij geloven in maatschappelijk geëngageerd industrieel bouwen. Oftewel industrieel vervaardigd maatwerk. Waar auto’s, computers, televisies, vliegtuigen: ze zijn het resultaat van decennia aan geaccumuleerde kennis en ervaring. Zijn de meeste bouwwerken tot stand gekomen door veelal ambachtelijk werk waar het niet ongebruikelijk is om het wiel telkens opnieuw uit te vinden. Dit moet en kan veranderen! Prof. Dr. Ir. Hennes de Ridder bepleit in het gelijknamige boek daarom dat de bouw, net als elke andere industrie, moet gaan functioneren. Waarbij de vorm van de gebouwen steeds verandert terwijl de prestaties voortdurend verbeteren maar hun structuur nog steeds dezelfde blijft. Dit kan worden gerealiseerd door te denken in gebouwonderdelen die steeds verder doorontwikkeld en verbeterd worden. In het kader hiervan ontwikkelden wij een houten element (het legoblokje).
In het kader van het woonconcept 'het Smalle Huis' spreken we liever van mobiele huisvesting i.p.v. tijdelijke. Bij het ontwerp is rekening gehouden met de realiseerbaarheid, productie, betaalbaarheid en exploitatie van de woningen. Ook is het geoptimaliseerd om de hoge bijkomende kosten die gepaard gaan met het realiseren van mobiele woningen te voorkomen of te beperken. Er moet dan gedacht worden aan kosten van vervoer, opslag, aansluitkosten, elektriciteit, water, riolering en fundering.
Het huisvestingsconcept 'Het Smalle Huis' kan op verschillende schaalniveau's worden ingezet. Het bereik van de oplossing bevindt zich tussen 25-50 wooneenheden op kleinschalige locaties tot aan grootschalige locaties van 300 tot 500 eenheden.
De systematiek van het woonconcept kan dus reageren op de verschillende stedenbouwkundige contexten. Het is volledig Plug & Play en bestaat uit 5 verschillende wooneenheden die verbonden worden met 4 verschillende 'steiger' elementen. Daarmee is de infrastructuur even de- en remontabel als de woningen waarmee de eenheden gemakkelijk en goedkoop te verplaatsen of op te slaan zijn. Ook wordt de ondergrond zo min mogelijk geroerd zodat, na vertrek, geen sporen van het project achterblijven.
De woningplattegrond is 40 m2 bvo. Dit betekent dat met minimale kavelgrootte is 50 m2 het op veel verschillende plekken geplaatst kan worden. U vindt hier een aantal voorbeelden complete buurtjes, maar onze oplossing is ook zeer geschikt voor restkavels in binnenstedelijke situaties. Door het geringe eigen gewicht van de woning is het ook geschikt om op daken te realiseren.
De woning en infrastructuur 'zweven' boven het maaiveld als een steiger die boven het water 'zweeft'. De voordelen hiervan zijn minimale grondwerken bij plaatsing van de woning en alle leidingen kunnen bovengronds gelegd worden. Ze worden namelijk onder de woning en verbindende infrastructuur gelegd en goed ingepakt zodat ze vorstbestendig zijn. Doordat grond zo min mogelijk geroerd wordt, is de impact na verplaatsen van woning zeer gering.
Ruimtelijke & sociale stedenbouwkundige kwaliteit
Zoals hierboven reeds aangegeven zijn de wooneenheden ruimtelijk goed in te passen in een dorp of stad. De stedenbouwkundige varianten die gemaakt kunnen met de wooneenheden hebben ieder hun eigen ruimtelijke kwaliteit. De visgraat verkaveling zorgt voor een meer dorps gevoel daar waar de blok verkaveling een meer stedelijke geeft. In beide gevallen ontstaat er een aantrekkelijke architectonische vormgeving.
Sociale inpassing in dorp of stad
In essentie is de ontwerpopgave voor deze prijsvraag om de asielzoeker en statushouders een menswaardig bestaan te bieden. Hierbij is het belangrijk een woon- en leefomgeving te maken die vitaal is en het individu voldoende bewegingsvrijheid geeft. Beide stedenbouwkundige opzetten bieden voldoende ontmoetingsplekken in de openbare ruimte waardoor er contact met de ander / anders denkende kan ontstaan. Daarnaast zorgt het rijkelijk aanwezige groen voor voldoende recreatieve mogelijkheden. Bij de grid verkaveling kunnen er langs de twee hoofdassen kleinschalige ondernemingen gehuisvest worden. Hierdoor ontstaan er wederom meer mogelijkheden voor recreatieve activiteiten. Het bieden van recreatieve activiteiten is de belangrijkste manier om gevoelens van verveling, eenzaamheid en frustratie tegen te gaan. De relatief kleine opzet van het buurtje zorgt voor een goede balans tussen privé en openbaar en garandeert daarmee privacy en veilgheid. Daarmee helpen beide stedenbouwkundige verkavelingen met het bruggen bouwen tussen mensen onderling en hun omgeving.
De bovenstaande varianten laten de 2 slaapkamer woning zien. Deze is geschikt voor bijvoorbeeld de situatie waarbij op korte termijn gezinshereniging is te verwachten. De plaats van de trap bepaalt de ruimtelijkheid van de woning. Er kan gekozen worden voor 3 verschillende plekken waardoor de activiteiten van zitten, eten en koken verschillend gecombineerd worden. De breedte tussen de woningscheidende muren is 3.6 meter. Alle overmaat is verdwenen zonder dat de woning aan functionaliteit en gebruiksvriendelijkheid heeft ingeboet. Hierdoor is het ontwerp uiterste doelmatig en sober maar heeft toch verrassende kwaliteiten.
Om in stedenbouwkundig opzicht ook verrassende kwaliteit aan het project toe te voegen is er een kliksysteem ontwikkeld waarmee de gevels van de woningen heel makkelijk naar eigen smaak ontworpen kunnen worden. De inspiratie hiervoor komt bij de mobiele telefoons vandaan, hier is het heel gebruikelijk dat je in een hand om draai je telefoon customiseert naar je eigen smaak. Daarbij is het interessant om de nieuwe bewoners zelf te betrekken bij het maken van hun eigen voorzetgevel. Dit kan tegelijkertijd betrokkenheid en zingeving bieden.
De woning voldoet aan het BouwBesluit. Het woningontwerp is geoptimaliseerd zodat het zo min mogelijk verschillende bouwknopen heeft. Dit komt de bouwsnelheid ten goede en beperkt de kans op bouwfouten.
De woning is opgebouwd uit Kerto LVL productfamilie (Laminated Veneer Lumber) Hierdoor ontstaat er een grote ontwerpvrijheid en een korte bouwtijd door prefabricage. De wand- en vloerelementen zijn harde en stabiele oppervlakten indien gewenst geschikt voor 'droge' en 'natte' afwerkingen, maar voor dit project wordt het hout veelal in het zicht gehouden. Door de extreem slanke constructie ontstaat er extra binnenruimte en is de woning zeer licht. Dit komt het vervoer en opslag van de woningen ten goede. De ademende wanden zorgen voor een gezond binnenklimaat. De hoge luchtdichtheid van de constructie voorkomt warmtelekken en beperkt daarmee de warmtevraag van de woning.
Een schroeffundering is de ideale oplossing voor het plaatsen van de woningen. Vaak speelt de prijs een grote rol bij het plaatsen van tijdelijke gebouwen. Met een schroeffundering kunt u uw objecten snel, voordelig en zeer stabiel plaatsen en de funderingen zijn bovendien ook eenvoudig uit te draaien. Geen graafwerkzaamheden, geen beton storten en dus geen droogtijd, korte montagetijd; slechts enkele minuten.
Direct belastbaar; zeer grote belasting mogelijk, geen af- en aanvoer van zware materialen. Duurzaam; herbruikbaar, eenvoudig uit te draaien
Ook bij slecht weer; prima te plaatsen bij vorst, onderhoudsvrij en lange levensduur, geen beschadiging aan omgeving. Hoge stabiliteit, geen puinbreek- en recyclingkosten bij sloop.
Bij het ontwikkelen van de woningplattegronden is het leidingwerk zoveel mogelijk geminimaliseerd en zo veel mogelijk is opgenomen in de vloer zodat de wanden vrij gehouden worden. Op deze wijze worden eventuele kans op 'warmte lekken' voorkomen.
De woning is all-eletcric. De combinatie van hoogwaardige isolatie, een luchtwarmtepomp met vloerverwarming, zonnepanelen en een aangepast ventilatiesysteem maken het mogelijk om zonder gas en met lage energielasten te wonen. Hiervoor is gekozen voor de Ecolution All Electric (Inventum) is een totaal oplossing voor ventilatie, warmte en warmwater. Hierbij wordt de warmte onttrokken aan de warme lucht die mechanisch wordt afgezogen. Het is een uitstekende, eenvoudige en relatief goedkope oplossing voor de nieuwe woningen zonder gas waarbij de primaire warmtelast voor verwarmen is gedaald tot onder de 15.000 Mj. De koeling in de zomer wordt gerealiseerd door dwarsventilatie en door gebruik te maken van het zonneschoorsteeneffect.
Om volledig autarkisch en mobiel te zijn is er voor dit project gekozen om regenwater van het eigen dak opvangen, zuiveren en opslaan als drinkwater. Dit systeem is het Hemel(s) Water® systeem dat Albert Jansen van Water Innovation Consulting (WIC) heeft ontwikkeld. Het regenwater wordt met een membraanfilter duurzaam gezuiverd tot drinkwater. Een eerste pilot installatie is al aangesloten op een huis in het bij het Ecodorp in het Brabantse Boekel. De gemeten kwaliteit is beter dan leidingwater.
Hier gaan we anders om met afvalwater. Door deze per blok op te vangen ontstaat er een win-win situatie. We zijn niet alleen mobiel maar poep en plas bevatten waardevolle grondstoffen, door dit zo min mogelijk te verdunnen, kunnen we meer grondstoffen en energie terugwinnen en efficiënter zuiveren. Hoe? Door gebruik te maken van vacuümtoiletten en voedselrestenvermaler toe te passen in de woning. Waarom vacuümtoiletten? Een vacuümtoilet maakt gebruik van lucht i.p.v. water daardoor wordt per spoelbuurt slechts 1 i.p.v. 8 liter water gebruikt. Waarom voedselrestenvermaler? Het gemak en de hygiëne in de keuken worden vergroot. Tegelijkertijd wordt de terugwinning van grondstoffen verder verhoogd. Volledig mobiel systeem.
Productie & vervoer
De elementen worden industrieel vervaardigd en op locatie gemonteerd. De elementen zijn der mate handzaam dat ze als een flatpack door vrachtwagens naar de locatie vervoerd kunnen worden. Alle bovenstaande maatregelen zorgen ervoor dat de arbeid, zowel in de fabriek als op locatie, zoveel mogelijk wordt beperkt.
Productie in fabriek, assemblage op locatie.
Wij bouwen al onze huizen binnen in een moderne fabriek. Het prefabriceren van onze huizen betekent dat wij zeer efficiënt om kunnen gaan met de bouwmaterialen. Hiermee wordt verspilling voorkomen en restmaterialen kunnen worden gerecycled. Daarnaast maakt deze werkwijze efficiënt transport mogelijk. Daarnaast kunnen we compromisloos zijn als het gaat om milieunormen. Kortom het stelt ons instaat om zowel in economische, sociaal-culturele als ecologische zin te optimaliseren. Zo doende hoeft een goede en comfortabele woning niet duur te zijn. De voordelen op een rij:
Product:
- Optimalisatie materiaalgebruik (met minimale kubieke meters hout, maximale kubieke meters woning te realiseren).
- Minimaliseren van snijverliezen,
- Beperken afvalstromen,
- Ontwikkelen circulaire productieprocessen.
- Inkoop grote hoeveelheden daardoor veel minder verpakkingsmateriaal wordt gebruikt.
- Geen hout in de open lucht dus geen energie nodig om hout te drogen.
Mensen:
- Weers onafhankelijk bouwen betekent betere werkomstandigheden voor de productiemedewerkers.
- Kort assemblage tijd betekent verhoogde bouwplaatveiligheid.